Povodom presude za naknadu štete sestrama Bogujevci

Viši sud u Beogradu doneo je 7. juna 2018. godine presudu, kojom je obavezao Republiku Srbiju (RS) da isplati naknadu nematerijalne štete u ukupnom iznosu od 3.050.000,00 dinara sestrama Sarandi, Jehoni i Lirie Bogujevci (sestre Bogujevci), teško ranjenim u zločinu koji su pripadnici jedinice „Škorpioni” počinili u Podujevu 28. marta 1999. godine. Fond za humanitarno pravo (FHP) smatra da je ovaj sudski postupak trajao nedopustivo dugo, kao i da je dosuđeni iznos naknade štete neadekvatan u odnosu na teške povrede koje su sestre Bogujevci pretrpele u ovom zločinu. Uz podršku FHP, sestre Bogujevci su 28. avgusta ove godine, u zakonskom roku od 15 dana nakon što su dobile presudu, uložile žalbu Apelacionom sudu u Beogradu.

Pripadnici jedinice „Škorpioni” su 28. marta 1999. godine u dvorištu porodice Gashi u Podujevu streljali 14 albanskih civila – sedmoro dece uzrasta od dve do 15 godina i sedam žena. Streljanje je, iako teško ranjeno, preživelo petoro dece iz porodice Bogujevci – Saranda, Lirie, Jehona, Genc i Fatos. Za ovaj zločin su pred domaćim sudom na višegodišnje kazne zatvora osuđena petorica pripadnika jedinice „Škorpioni”. Jedinica „Škorpioni” se nalazila u sastavu Specijalne antiterorističke jedinice Ministarstva unutrašnjih poslova Srbije (MUP), te je, na osnovu Zakona o obligacionim odnosima, Republika Srbija odgovorna za štetu koju su njeni državni organi (u ovom slučaju MUP) prouzrokovali u svom radu.

S tim u vezi, članovi porodica ubijenih civila u Podujevu su protiv RS pokrenuli dva postupka za naknadu nematerijalne štete. Nijedan od ta dva postupka, ni danas – nakon više od 11 godina – nije pravnosnažno okončan. Prvi postupak su 2007. godine pokrenuli članovi porodica ubijenih protiv RS za naknadu nematerijalne štete zbog smrti bliskih članova porodice. Sud je 2015. godine doneo presudu, kojom je 24 člana porodice (roditelje, supružnike, braću, sestre i decu) 14 ubijenih civila albanske nacionalnosti obeštetio ukupnim iznosom od 25,9 miliona dinara, na ime naknade nematerijalne štete za pretrpljene duševne bolove usled smrti bliskog lica. Međutim, ta presuda i nakon 11 godina od podnošenja tužbe nije pravnosnažna, već se predmet poslednje dve godine nalazi pred Apelacionim sudom po žalbi.

Drugi postupak za naknadu nematerijalne štete su sestre Bogujevci pokrenule 2008. godine zbog pretrpljenih fizičkih bolova, umanjenja opšteživotne aktivnosti, pretrpljenog straha i duševnih bolova koje su preživele u ovom zločinu. Od tada pa sve do danas, sestre Bogujevci pokušavaju pred domaćim sudom da ostvare pravo na pravičnu naknadu štete koju su im pričinili organi RS. Naime, od početka ovog postupka sestre Bogujevci su bile izložene krajnje neprimerenim postupcima od strane institucija Srbije. One su svoje prve iskaze dale u decembru 2008. godine pred Prvim opštinskim sudom u Beogradu, kada su detaljno govorile o zločinu koji su preživele, o brojnim operacijama i dugotrajnom lečenju kroz koje su morale da prođu, kao i o posledicama koje i danas trpe. Zbog uspostavljanja nove mreže sudova i insistiranja postupajuće sudije, nakon dve godine od prvog svedočenja, sestre Bogujevci su bile prinuđene da 2010. godine ponove svoj iskaz, iako za tim nije bilo potrebe jer su već 2008. godine iznele svoje detaljne tvrdnje. Ovakvim postupanjem, sestre Bogujevci su bile izložene nepotrebnom trošku dolaska u Srbiju iz Velike Britanije gde žive, ali i ponovnoj traumatizaciji, jer su morale do detalja da opisuju zločin koje su preživele i posledice sa kojima se i danas suočavaju.

Viši sud u Beogradu je celih deset godina kasnije, tek u junu 2018. godine, doneo prvostepenu presudu kojom je sestrama Bogujevci dosudio naknadu nematerijalne štete u ukupnom iznosu od 3.050.000,00 dinara zbog nematerijalne štete koju su im pričinili pripadnici MUP-a. Naime, sud je utvrdio postojanje uzročno-posledične veze između zločina koji su počinili pripadnici „Škorpiona” i fizičkih bolova, straha i duševnog bola koje su pretrpele sestre Bogujevci. Međutim, iako je utvrđena uzročno-posledična veza, FHP smatra da dosuđeni novčani iznos ne odgovara povredama koje su sestre Bogujevci zadobile. Naime, cilj dosuđivanja pravične naknade nematerijalne štete nije da se uspostavi stanje koje je postojalo pre prouzrokovanja štete, jer to u krajnjem slučaju nije ni moguće, već da se žrtvama pruži određena satisfakcija. S tim u vezi, prilikom dosuđivanja pravične naknade sud je dužan da vodi računa o zaštićenom dobru koje je povređeno i cilju zbog kojeg se naknada dosuđuje.

Ukoliko uzmemo u obzir da su sestre Bogujevci u vreme zločina bile maloletne (13, 10 i osam godina), da im je u zločinu ubijen veliki broj članova porodice, da su i same pretrpele teške povrede koje su zahtevale dugotrajno lečenje, kao i da posledice tih povreda trpe i danas, FHP smatra da je dosuđeni novčani iznos utvrđen paušalno i da ne pruža adekvatnu satisfakciju u odnosu na pretrpljene povrede. Dodeljivanjem ovako niskih iznosa naknada štete oštećenim, sudovi Srbije obesmišljavaju cilj naknade nematerijalne štete, ali i nipodaštavaju patnje koje su sestre Bogujevci preživele kao deca.

Sestre Bogujevci, uz podršku FHP, su u zakonskom roku uložile žalbu Apelacionom sudu u Beogradu, zahtevajući da sud dosudi naknadu nematerijalne štete poštujući princip pravičnosti, ali i standard Evropskog suda za ljudska prava.