‘Kosovska knjiga pamćenja’ nasuprot mitovima i manipulaciji

Uz desetine važnih publikacija i istraživanja, Fond je nedavno objavio još jednu odista kapitalnu knjigu, u pitanju je „Kosovska knjiga pamćenja 1998-2000 – Dostojanstvo za nestale“.

Predsjednik i sekretar Skupštine posjetili osnivačicu Fonda za humanitarno pravo Natašu Kandić

Predsjednik Skupštine opštine Rožaje, Almir Avdić, sa sekretarom Skupštine Amerom Dacićem posjetili su juče u Beogradu, osnivačicu Fonda za Humanitarno pravo Natašu Kandić.

„Bila mi je čast da sa sekretarom SO, Amerom Dacićem, posjetim osnivačicu Fonda za humanitarno pravo, g-đu Natašu Kandić.

Nataša je zadužila naše Rožaje jer je boravila tokom teških vremena  90-tih,  na najbolji način
promovisala Rožaje, opisala nas kroz objektivnost i ujedno sa oduševljenjem, kako smo se ponijeli prema svim nevoljnicima koji su Rožaje doživjeli kao oazu spasa.

Nova epizoda podkasta Kulture sećanja u dijalogu: „Izlaz iz devedesetih“

U javnom sećanju na žrtve rata dominiraju etnocentrični narativi kao nacionalna strategija, odmeravanje obima tuđeg zločina i marginalizacija vlastitog. Čini se da nedostaje ne samo moralna nego i kontinuirana istorijsko-didaktička, pedagoška, medijsko-teorijska, muzeološka i estetička debata kao osnova stvaranja sećanja koje uključuje i sećanje na istoriju zločina počinjenog i u naše ime.

‘Dostojanstvo za nestale’: Još se traga za 1.613 osoba sa Kosova

Fond za humanitarno pravo predstavio je u Beogradu knjigu “Dostojanstvo za nestale” za koju kažu da je najpouzdanija baza podataka o nestalim osobama tokom sukoba na Kosovu.

„Dostojanstvo za nestale“ – 1.636 I DALJE NESTALI

Posle Prištine, u Beogradu je 31. 8. 2024. godine predstavljena druga knjiga Kosovske knjige pamćenja, pod naslovom „Dostojanstvo za nestale“, koju su objavili Fond za humanitarno pravo (FHP) i Fond za humanitarno pravo Kosovo (FHPK), kao rezultat projekta REKOM mreža pomirenja. U različitim fazama projekat su finansijski podržali EU, Fondacija braće Rockefeller (RBF), Civil Rights Defenders (CRD), Nacionalna zadužbina za demokratiju (NED), ministarstva spoljnih poslova Norveške i Češke. Knjiga o 1.636 nestalih temelji se na 6.714 dokumenata koji se čuvaju u zajedničkoj bazi podataka FHP-a i FHPK-a. Najvažniji izvor o okolnostima nestanka čini 2.007 izjava članova porodica i svedoka, potvrđenih sa još 1.178 izveštaja o dodatnom istraživanju i 397 izveštaja o proveri statusa – da li je prijavljena žrtva stvarna žrtva. Među nestalima je 1.487 civila. Za identifikaciju 151 nestalog nije obezbeđeno dovoljno krvnih uzoraka. I dalje su nestali – 272 osobe starije od 70 godina, 120 mlađih od 18 godina i 72 osobe sa ozbiljnim invaliditetom.

“Teški smo svima”

Dostojanstvo za nestale

„Dostojanstvo za nestale“ je knjiga posvećena osobama koje su nestale tokom i u kontekstu rata na Kosovu. Prema podacima Međunarodnog komiteta Crvenog krsta (MKCK) 1.613 osoba se još uvek vode kao nestale na Kosovu.

Knjigu „Dostojanstvo za nestale” izdali su Fond za humanitarno pravo (FHP) i Fond za humanitarno pravo Kosovo (FHKP) koji su na osnovu 6.714 dokumenata i 2.007 izjava, došli do preciznih podataka o životu i okolnostima nestanka ljudi na Kosovu od početka 1998. do kraja 2000. godine.

Ta knjiga je o „nezakonito uhapšenima i zarobljenima, izdvojenima iz kolone, odvedenima iz kuće, sa posla, iz njive, izbačenima iz kuće, presretnutima na putu – kojima se od tada gubi svaki trag, kao da nisu postojali. To je pokušaj da se sećanje na 1.636. nestalih, koje živi samo u njihovim porodicama, iznese na viši društveni nivo, piše u predgovoru knjige koji je napisala osnivačica FHP i urednica knjige, Nataša Kandić.

NAJAVA DOĐAGAJA: Predstavljanje knjige „Dostojanstvo za nestale“.

Civili civilima – Dostojanstvo za nestale

„Zizë (Tahir Bozhdaraj i Hateme) Tolaj

(25.6.1926, kosovska Albanka iz Pobrđa/Pobërgjë, opština Dečani/Deçan, Kosovo, domaćica, troje dece)

Srpske snage su uveče 31.5.1998. godine granatirale selo Pobrđe/Pobërgjë. Većina meštana je izbegla u okolnu šumu. Ujutro 1.6.1998. godine, oko 8 časova, srpski vojnici su ušli u selo. Meštani i raseljena lica koja nisu pobegli prethodnog dana krenuli su da beže. Ziz(ë)in sin Ymer je izbegao pre ulaska srpskih snaga u selo, a ona je ostala u kući (Pobrđe/Pobërgjë). Ziz(ë)in suprug Hasan je umro pre rata, a ćerke Kumrije i Timë su bile udate. U selu su, pored Zizë, ostale i njene rođake Shkurte i Dyke Tolaj. Obe su se nalazile kod rođake Zizë udate za Salih-a Tolaj-a. U jednom trenutku, srpski vojnici su bacili bombu na tu kuću i tenkom srušili dvorišna vrata, te su starice krenule da beže prema kući Hasanove Zizë. U Hasanovo dvorište prvo su stigle Salihova Zizë i Dyke, i odmah su ušle u kuću. U trenutku kada su u dvorište stigle Hasanova Zizë i Shkurte, srpske snage su pucale i ubile obe starice. Potom su zapalili kuću. Salihova Zizë i Dyke su uspele da pobegnu iz zapaljene kuće, a tela Zizë i Shkurte su ostala u dvorištu. Početkom septembra 1998. godine, Shkur(e)tin brat Nezir Vishaj došao je u Pobrđe/Pobërgjë da nađe tela sestre i Zizë i da ih sahrani. Tela nije bilo i o tome je obavestio KVM. Posle tri dana, 7.9.1998. godine, KVM ga je obavestila da su srpske vlasti sahranile obe žrtve na groblju u naselju Čabrat/Çabrat u Đakovici/Gjakovë. Nezir Vishaj je sa predstavnikom KVM otišao na groblje i uverio se da se tamo nalaze dva groba, jedno sa imenom Zizë i drugi sa imenom Shkurte. Posle rata, krajem juna 1999. godine, Ziz(ë)in sin Ymer je otvorio grob sa imenom njegove majke i u njemu nije bilo tela. Posumnjao je da se u drugom grobu nalaze tela i Zizë i Shkurte, ali mu čuvari (vojnici KFOR-a) nisu dozvolili da otvori tuđi grob. Pozvao je Shkurt(e)inog sina Smajla, koji je živeo van Kosova, da dođe i da zajedno otvore grob, ali mu je on rekao da stvari treba da ostanu kakve jesu. On je zvanično obavešten o lokaciji groba njegove majke, njemu je važno da ima mesto gde može da dođe, da poseti majku, da žali, i to ne može da menja. Nestanak Zizë je registrovan u evidenciji MKCK-a pod oznakom BLG-804866-01.“

Krivična prijava zbog ratnog silovanja u Foči

Fond za humanitarno pravo (FHP) podneo je 16. avgusta 2024. godine Javnom tužilaštvu za ratne zločine (JTRZ) Republike Srbije krivičnu prijavu protiv dva lica, pripadnika srpskih dobrovoljačkih jedinica, zbog silovanja dve Bošnjakinje u naselju Zubovići kod Foče, kao i hapšenja i odvođenja civila u zatočeničke objekte na teritoriji Foče u aprilu 1992. godine.

Dana 14. aprila 1992. godine, lica identifikovana kao DEDA i PERO, zajedno sa još oko dvadeset pripadnika srpskih snaga koje su delovale u okviru Fočanske brigade Vojske Republike Srpske, predvođeni Gojkom Jankovićem, izvršili su oružani napad na selo Zubovići. Naoružani vojnici su, pucajući iz automatskog oružja, došli do kuće porodice Mezbur, u kojoj se krilo više od 30 civila, uglavnom žene i deca i nekoliko muškaraca. Pripadnici srpskih snaga su prisilno razdvojili muškarce od žena i dece, ukrcali ih u kamion i odveli u logor Livade (nekadašnje skladište oružja Jugoslovenske narodne armije), a kasnije u zatočenički objekat KP Dom u Foči.