Otvoreno pismo Visokom savetu tužilaštva povodom izbora Glavnog javnog tužioca za ratne zločine

Poštovani članovi Visokog saveta tužilaštva,

Obraćamo vam se povodom izbora Glavnog javnog tužioca za ratne zločine, uvereni da je pred vama odgovornost da na ovu važnu funkciju imenujete osobu s profesionalnim integritetom, čije će rukovođenje unaprediti rad Javnog tužilaštva za ratne zločine (JTRZ) i doprineti efikasnijem procesuiranju ratnih zločina. S obzirom na to da je od početka oružanih sukoba na prostoru bivše Jugoslavije prošlo više od trideset godina, predstojeći mandat Glavnog javnog tužioca je od izuzetnog značaja budući da je sve manje vremena da se odgovorni za zločine izvedu pred lice pravde.

U tom kontekstu, izražavamo zabrinutost zbog činjenice da se Snežana Stanojković ponovo nalazi među kandidatima za ovu poziciju, uprkos tome što je njen prethodni mandat bio obeležen ozbiljnim manjkavostima i urušavanjem kredibiliteta JTRZ.

Ćutnja za 756 stradalih u napadima NATO-a

Fond za humanitarno pravo poziva građane, studente i srednjoškolce da 24. marta, ćutnjom od 7+5+6 minuta odaju počast žrtvama koje su izgubile život u vazdušnim napadima NATO-a, tokom 78 dana bombardovanja SR Jugoslavije: 451 civil (217 Albanaca, 204 Srba i 30 Roma i drugih), 276 pripadnika Vojske Jugoslavije/MUP Republike Srbije i 29 pripadnika Oslobodilačke vojske Kosova.

U dva napada u Surdulici poginulo je 29 civila, 21 civil u Beogradu, 14 u Nišu, u Aleksincu 12, a toliko je poginulo i u Varvarinu i u Grdeličkoj klisuri, kada je NATO pogodio voz. Na Kosovu, u selu Bistražin poginulo je 44 civila dok su u koloni hodali prema Albaniji. U selu Koriša poginulo je 77 civila kada su avioni NATO snaga noću gađali bivšu vojnu fabriku u kojoj je zanoćila kolona proteranih seljaka na putu prema Albaniji. Samo u jednom danu, na Košarama avioni NATO snaga smrtno su pogodili 16 pripadnika VJ i 10 pripadnika OVK.

Hitno zaustaviti politički progon aktivista/kinja omladinske grupe STAV i članova/nica PSG-a

U petak, 14. marta, u Beogradu je uhapšen aktivista i student Lazar Dinić, dok su u Novom Sadu uhapšeni članovi/ice Pokreta slobodnih građana: Lado Jovović, Marija Vasić, Davor Stefanović, Srđan Đurić i Mladen Cvijetić. Viši sud u Novom Sadu je juče, 16. marta, odredio pritvor od 30 dana za šestoro uhapšenih, dok su danas izvršeni pretresi stanova aktivista i aktivistkinja koji se trenutno ne nalaze u Srbiji.

Hapšenja su usledila nakon emitovanja audio-snimka koji je nastao prisluškivanjem sastanka na kom su učestvovali članovi i članice Pokreta slobodnih građana kao i aktivisti i  aktivistkinje grupe STAV. Prema informacijama koje smo dobili od branioca jednog od uhapšenih, snimak je napravila Bezbednosno informativna agencija, a naredbu je potpisao predsednik Višeg suda u Beogradu. Branilac nije imao uvid u sadržinu naredbe, samo zna da ona postoji.

Osumnjičeni zločinci u Pionirskom parku

U okviru kampa “Studenti koji žele da uče”, šatore su postavili i veterani nekadašnje Jedinice za specijalne operacije (JSO). Danas je Živojin Ivanović, zvani Žika Crnogorac, nekadašnji komandant JSO, nasrnuo na građanina koji ih je snimao.

Podsećamo da su pripadnici JSO učestvovali u ratnim zločinima, koji su van razumne sumnje dokazani u postupku vođenom pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) protiv čelnika Državne bezbednosti, Jovice Stanišića i Franka Simatovića. Iako je Tužilaštvo Haškog tribunala označilo upravo Živojina Ivanovića i druge pripadnike JSO kao odgovorne za počinjene zločine, do danas nijedan pripadnik te jedinice nije procesuiran, niti postoje podaci da je Javno tužilaštvo za ratne zločine (JTRZ) pokrenulo istragu protiv njih.

Saopštenje povodom prvostepene presude u predmetu Labljane

Odeljenje za ratne zločine Višeg suda u Beogradu donelo je 28. februara 2025. godine presudu kojom je Tefik Mustafa oglašen krivim za krivično delo organizovanje i podsticanje na izvršenje genocida i ratnih zločina. Osuđen je na kaznu zatvora od godinu dana.

Obrazlažući presudu, predsedavajuća veća, sudija Snežana Nikolić-Garotić, navela je da je sud pouzdano utvrdio da je Tefik Mustafa kao pripadnik Oslobodilačke vojske Kosova (OVK), u vreme međunarodnog oružanog sukoba između oružanih snaga Savezne Republike Jugoslavije (SRJ) i vojnog saveza NATO i istovremenog nemeđunarodnog oružanog sukoba između oružanih snaga SRJ i organizovane naoružane formacije OVK, bio deo grupe organizovane za vršenje ratnih zločina nad civilima srpske nacionalnosti u selima Labljane, Slivovo i okolini. Grupa je 19. juna 1999. godine postavila punkt kod sela Labljane gde su, naoružani automatskim oružjem, prisilno zaustavljali civile srpske nacionalnosti koji su napuštali svoje domove, izvodili ih iz vozila i zastrašivali pucanjem. Navedenog dana zaustavili su kamion u kom su se nalazili civili Goran Marinković, Živojin Pavić i Predrag Miljković. Miljković i Pavić su poslednji put viđeni na punktu, dok je Goran Marinković odveden u logor Kačikol radi razmene, nakon čega mu se gubi svaki trag.

FHP podneo krivičnu prijavu za ubistva civila u Jezeru

Fond za humanitarno pravo (FHP) je 25. februara 2025. godine podneo krivičnu prijavu Javnom tužilaštvu za ratne zločine Republike Srbije protiv Milorada Vukaševića, komandanta Prve partizanske pešadijske brigade Vojske Republike Srpske (VRS) i drugih pripadnika te jedinice zbog ubistva 34 civila bošnjačke nacionalnosti u junu 1992. godine u Jezeru (opština Jajce, BiH).

Početkom juna 1992. godine, pripadnici Prve partizanske pešadijske brigade (u nastavku 1. partbr) u sastavu 30. partizanske divizije Prvog krajiškog korpusa VRS, a u čijoj se zoni odgovornosti nalazila opština Jajce, pod komandom potpukovnika Milorada Vukaševića izvršili su artiljerijski i pešadijski napad na civilno stanovništvo Jezera, tokom kojeg su koristili minobacače i protivtenkovske rakete. Slabo organizovano bošnjačko stanovništvo Jezera, naoružano mahom lovačkim puškama, pružalo je otpor srpskim snagama. Međutim, ubrzo nakon početka napada doneli su odluku da napuste mesto. Kako su svi putni pravci iz Jezera bili zatvoreni, većina meštana je u toku noći između 1. i 2. juna 1992. godine čamcima prešla preko Plivskog jezera i pobegla u pravcu Jajca. U Jezeru su ostali uglavnom stariji stanovnici i oni koji nisu želeli da napuste svoje kuće.

Slučaj porodice Klapuh – ratni zločin između dvije obale Pive

Centar za građansko obrazovanje (CGO), u okviru edicije o procesu suočavanja s prošlošću u Crnoj Gori, objavio je publikaciju u kojoj su dokumentovani sudski spisi iz predmeta poznatog kao “Porodica Klapuh”, koji se odnosi na brutalno ubistvo tri člana porodice Klapuh – Hasana, Feride i njihove kćerke Sene, 6. jula 1992. godine na mostu “Obrada Cicmila” u Plužinama, između brane na HE “Piva” i graničnog prelaza na Šćepan Polju.

Ovo je peta u nizu publikacija ovog tipa, a prethodno su objavljeni sudski spisi za predmete poznate kao “Morinj”, “Bukovica”, “Kaluđerski laz” i “Deportacija”.

Pored sudskih spisa, koji uključuju i različite procesne akte, u ovoj publikaciji nalazi se i niz pratećih priloga koji pružaju uvid u brojne detalje ovog zločina. Porodica Klapuh iz Foče, platila je poznanicima, pripadnicima specijalnog odreda “Dragan Nikolić” Vojske Republike Srpske da ih, kako bi pobjegli sa ratom zahvaćene teritorije, bezbjedno prevezu u Crnu Goru. Ubrzo nakon prelaska graničnog prelaza, pripadnici ove jedinice su izveli Hasana Klapuha, ubili ga i bacili preko mosta. Potom su teško ranili njegovu suprugu Feridu i ćerku Senu i bacilli ih obje u korito rijeke Pive. Sudski vještak je utvrdio da su njih dvije preminule nakon nekog vremena od posljedica ranjavanja vatrenim oružjem i povreda nastalih padom niz provaliju.

Balkanski hladni slučajevi #1: Hrvatski časnik ubijen zbog razotkrivanja ratnih zločina

Hrvatski oficir Milan Levar bio je jedan od rijetkih koji je bio spreman svjedočiti o ratnim zločinima koje su njegovi suborci počinili na području Gospića 1991. godine – i to platio životom. U prvom tekstu serijala Balkanski hladni slučajevi, BIRN istražuje je li pravda ikada zadovoljena.

Dugogodišnja potraga za nestalim maloljetnicima u Grapskoj

Admir Hurtić je imao 13 godina i išao u sedmi razred osnovne škole kada je u proljeće 1992. nestao u Grapskoj kod Doboja. Njegov rođak Amir ga pamti kao crnokosog, pametnog dječaka, koji je volio knjige, romane i trenirao fudbal u lokalnom klubu.

Sven Milekić: Braniteljske udruge su među glavnim poduzetnicima pamćenja

Sven Milekić doktorirao je pri Sveučilištu Maynooth u Irskoj, gdje je obranio disertaciju o ulozi hrvatskih veteranskih udruga u formiranju dominantnog narativa o ratu 1990-ih. Trenutno je angažiran kao postdoktoralni istraživač pri Demokratskom institutu Central European Universityja (CEU), na međunarodnom znanstvenom projektu “The Aggressor: Self-Perception and External Perception of an Actor Between Nations” (“Agresor: samopercepcija i vanjska percepcija aktera među nacijama”) u sklopu Ladenburgove istraživačke mreže. Nedavno mu je u “Tragovima”, znanstvenom časopisu Arhiva Srba u Hrvatskoj, objavljen rad “Protiv ‘izjednačavanja žrtve i agresora’: stavovi udruga hrvatskih veterana prema Srbima”, a tim povodom vodili smo ovaj razgovor.