Porodice ubijenih na Ovčari ostvarile pravo na naknadu štete

Apelacioni sud u Beogradu je potvrdio tri presude Prvog osnovnog suda u Beogradu kojima je dosuđena naknada štete članovima porodica ubijenih na poljoprivrednom dobru Ovčara 1991. godine i obavezao Ministarstvo odbrane Republike Srbije da isplati novčane iznose na ime naknade štete zbog smrti bliskog lica. Fond za humanitarno pravo (FHP) smatra da su ovi postupci retki primeri efikasnog suđenja u postupcima za naknadu štete, ali da su dosuđeni iznosi žrtvama neprimereno niski i da ne odgovaraju standardima koje je uspostavio Evropski sud za ljudska prava (ESLJP).

Presudom Okružnog suda u Beogradu iz 2009. godine osuđeni su pripadnici Teritorijalne odbrane Vukovar i dobrovoljačke jedinice „Leva supoderica“ (obe u sastavu Jugoslovenske narodne armije) – Miroljub Vujović, Stanko Vujanović, Predrag Milojević, Goran Mugoša, Miroslav Đanković, Ivan Atanasijević, Saša Radak i Nada Kalaba – na višegodišnje kazne zatvora za ubistvo najmanje 200 ratnih zarobljenika na poljoprivrednom dobru Ovčara, od kojih je identifikovano 193 lica koja su po imenu i prezimenu navedena u ovoj krivičnoj presudi. Prvostepena presuda je potvrđena presudom Apelacionog suda u Beogradu 2017. godine.

Na osnovu krivične presude, porodice ubijenih su pokrenule parnične postupke za naknadu štete zbog smrti bliskog lica protiv Ministarstva odbrane Srbije, tražeći naknade od po 2.000.000 dinara. Nacionalni sudovi su u tri dosadašnje parnice dosudili iznose u rasponu od 700.000 do 900.000 dinara za svakog tužioca pojedinačno, smatrajući dosuđene iznose adekvatnim za naknadu nematerijalne štete po ovom osnovu.

FHP smatra da, uprkos tome što su sudovi usvojili tužbene zahteve i što su postupci pravnosnažno okončani u roku od dve godine, što su retki pozitivni primeri efikasnog postupanja, dosuđeni iznosi ne zadovoljavaju standard pravične naknade zbog smrti bliskog lica, odnosno navedeni iznosi su neprimereno niski i nisu u skladu sa standardima Evropskog suda za ljudska prava. Naime, u slučaju Brdar protiv Hrvatske ESLJP je dosudio naknadu od preko 23.000 EUR za nestanak člana porodice aplikanta tokom vojne akcije u Hrvatskoj u avgustu 1995. godine. Iz tog razloga FHP smatra da dosuđeni iznosi pred sudovima Srbije u ovim postupcima ni približno ne odgovaraju sumi koju je ESLJP smatrao pravičnom u istovetnoj situaciji zbog čega su se članovi porodica ubijenih obratili Ustavnom sudu Srbije kako bi ostvarili pun iznos naknade koji im pripada.

Obaveza sudova u Srbiji je da budu upoznati sa najnovijom praksom ESLJP i da postupaju u skladu sa njom. ESLJP je u pomenutoj presudi još 2018. godine dosudio nočani iznos koji je smatrao pravičnim u toj situaciji. Odluka sudova u Srbiji da dosuđuju trostruko manji iznos tužiocima u ovim postupcima govori o nespremnosti domaćih sudova da primenjuju praksu ESLJP i time obavežu Srbiju na isplatu naknade štete koja je u skladu sa međunarodnim standardima, čime bi osigurali pravične reparacije žrtvama ratnih zločina.

Izvor N1

Domovi kulture – mesta u kojem se neguje kultura poricanja ratnih zločina

Za 9. septembar 2021. godine na dečijem odeljenju biblioteke „Dositej Novaković“ u Negotinu bila je zakazana promocija knjige Veselina Šljivančanina „Ovo je moja zemlja ovde ja komandujem“. Iako biblioteka na kraju  nije dozvolila promovisanje Šljivančaninove knjige u svojim prostorijama, i dalje ostaje pitanje da li je ratnim zločincima mesto u javnom prostoru, odnosno u ustanovama kulture u kojima pred mnogobrojnom publikom predstavljaju svoja dela u kojima se, u većini slučajeva, negiraju utvrđene činjenice o događajima iz ratova 90-tih.

Da bismo odgovorili na ovo pitanje prvo je potrebno da se podsetimo ko je Veselin Šljivančanin. Šljivančanin je tokom rata u Hrvatskoj bio major Jugoslovenske narodne armije i oficir za bezbednost 1. gardijske motorizovane brigade i Operativne grupe Jug. U predmetu koji je poznat kao „Vukovarska bolnica“ Šljivančanin je zajedno sa Miletom Mrkšićem i Miroslavom Radićem pred Haškim tribunalom optužen za učestvovanje u udruženom zločinačkom poduhvatu čiji je cilj bio progon Hrvata i drugih nesrba koji su se, nakon pada Vukovara, nalazili u vukovarskoj bolnici. Šljivačanin je 2003. godine uhapšen u svom stanu u Beogradu i isporučen Haškom tribunalu, a pravosnažna presuda je doneta 2009. godine. Nakon preispitivanja presude 2010. godine mu je izrečena kazna zatvora od 10 godina za pomaganje i podržavanje ubistva 194 ratna zarobljenika na poljoprivrednom dobru Ovčara. U presudi se navodi da je Šljivančanin povukao JNA sa Ovčare, a zarobljenike prepustio teritorijalnoj odbrani i paravojnim formacijama, iako je mogao da predvidi da će oni biti ubijeni.

Ne zna se ko krije važne ratne dokumente Kosova i Srbije

Odnos prema ratnim zločinima važan za pristupanje Srbije Evropskoj uniji

Srbija je i dalje daleko od stvarnog napretka u kontekstu suđenja za ratne zločine, iako se pitanje ratnih zločina nalazi u pregovaračkom Poglavlju 23, jednom od ključnih za pristupanje Srbije Evropskoj uniji.

Standardi propisani u Poglavlju 23 podrazumevaju uspostavljanje efikasnog pravnog sistema, koji će se počivati na vladavini prava, eliminisati spoljne pritiske na pravosudni sistem i raditi na prevenciji korupcije. Takođe, naglašava se poštovanje osnovnih prava, kao i prava građana Evropske unije.

Prikazivanje dokumentarnog filma „Trči Nina“ u Beogradu

U sredu 15. septembra, u organizaciji Fonda za humanitarno pravo i Beogradske kancelarije Fondacije Hajnrih Bel, u Kombank dvorani u Beogradu biće prikazan dokumentarni film Dina Hodžića „Trči Nina“.

Stomatološki fakultet bio je jedini fakultet u opkoljenom Sarajevu koji tokom opsade nije prekidao sa radom. Dokumentarni film „Trči Nina“ daje uvid u studiranje stomatologije tokom opsade Sarajeva kroz razgovore sa tadašnjim studentima i studentinjama – današnjim profesorima i profesorkama. Kako je izgledao atipičan studentski život koji je rat diktirao, gde i kako su se spremali ispiti, samo su neke od tema koje prikazuju jednu drugu stranu opsade Sarajeva.

Slučaj zatvoren: Smrt osumnjičenih za ratne zločine na Balkanu sprečava postizanje pravde

Godinama nakon završetka ratova vođenih 90-ih godina prošlog stoljeća, Bosna i Hercegovina, Hrvatska i Srbija sporim tempom nastavljaju krivično gonjenje počinitelja ratnih zločina, te uza sve veći broj vremešnih osumnjičenih koji se razbolijevaju ili umiru, u nekim predmetima presude vrlo vjerovatno neće ni biti izrečene.

Ključne činjenice o odnosu Srbije prema ratnim zločinima

Odnos države Srbije prema sopstvenoj odgovornosti tokom ratnih sukoba devedesetih može se posmatrati kroz izjave najviših zvaničnika, sudske postupke pred domaćim sudovima, ali i kroz afirmaciju bivših pripadnika oružanih snaga Srbije koji su pravosnažno osuđeni za zločine nad nesrpskim stanovništvom.

Operacija Oluja – 26 godina bez pravde za žrtve

Danas se navršava 26. godišnjica od vojno-policijske operacije hrvatskih oružanih snaga kojim je okončan četvorogodišnji sukob na teritoriji Hrvatske. Tokom i nakon ove operacije počinjeni su rasprostranjeni i sistematski zločini prema civilnom stanovništvu srpske nacionalnosti i njegovoj imovini, što je dovelo do raseljavanja oko 200.000 Srba, uništavanja i pljačke imovine, dok je oko 400 Srba koji su odlučili da ostanu u svojim kućama ubijeno. Prema podacima Komesarijata za izbeglice i raseljena lica iz  2021. godine, u Srbiji se nalazi još 25.330 osoba iz Bosne i Hercegovine i Hrvatske koje imaju status izbeglica. 

Kao jedan od problema sa kojima se suočavaju žrtve „Oluje“ jeste činjenica da ih institucije Srbije ne prepoznaju kao civilne žrtve rata. Naime, i u ranijem i u sadašnjem zakonskom rešenju ova kategorija žrtava ne može dobiti taj status jer njihove povrede nisu nastale na teritoriji Srbije već Hrvatske. Ovo zakonsko rešenje govori u prilog stavu da se predstavnici državnog vrha Srbije žrtava „Oluje“ sećaju samo početkom avgusta kada se obeležava godišnjica ove operacije, dok konkretna pomoć i podrška izostaje već 26 godine bez naznake da će se to u skorijoj budućnosti promeniti. 

Oluja u Hagu

U znak sećanja na civilne žrtve stradale u toku i nakon vojno-policijske operacije “Oluja” u leto 1995. godine SENSE Centar za tranzicijsku pravdu, Srpsko narodno vijeće, Documenta – Centar za suočavanje sa prošlošću i Fond za humanitarno pravo Srbije pokreću kampanju na društvenim mrežama zasnovanu na video segmentima interaktivnog narativa “Oluja u Haagu”.

Kampanja počinje 4. avgusta/kolovoza i trajaće šest dana, a priključiće joj se i brojne organizacije civilnog društva iz regije.

Digitalna arhivska kolekcija – „Zločini u Foči 1992. godine“

Fond za humanitarno pravo (FHP) predstavlja prvu digitalnu arhivsku kolekciju „Zločini u Foči 1992. godine“.

Digitalna kolekcija sadrži presude, video-zapise, dokazne predmete i druge materijale prikupljene iz sudskih baza podataka i arhive FHP-a. Cilj kolekcije je da na što potpuniji način predstavi i dokumentuje ratne zločine nad bošnjačkim stanovništvom Foče počinjene na početku rata u Bosni i Hercegovini.

Kada je Foča krajem aprila 1992. godine pala pod kontrolu srpskih snaga, usledila su hapšenja nesrpskih civila i njihovo odvođenje u zatočeničke objekte. Posebna meta napada bile su bošnjačke žene i devojčice, od kojih su mnoge držane u seksualnom ropstvu u nekoliko zatočeničkih objekata, gde su silovane, mučene i na druge načine zlostavljane i ponižavane.