Obeštećenje zbog torture nad Šabanom i Arifom Rizvanović 1993. godine u Bukovici

Fond za humanitarno pravo (FHP) je 7. aprila 2010. godine primio presudu Osnovnog suda u Podgorici kojom se Republika Crna Gora obavezuje da Šabanu i Arifi Rizvanović, Bošnjacima iz sela Čerjenci [Bukovica, opština Pljevlja] isplati obeštećenje u iznosu od po 10.000 EUR, zbog odgovornosti države za torturu koju su nad njima izvršili pripadnici rezervnog sastava Vojske Jugoslavije (VJ) u februaru 1993. godine. Tužbu u ime Šabana i Arife Rizvanović, FHP je podneo 30. oktobra 2006. godine, u okviru programa podrške žrtvama kršenja ljudskih prava u prošlosti u ostvarivanju  prava na reparacije. FHP smatra da je sud u obrazloženju presude propustio da utvrdi prave razmere odgovornosti države ali da se dosuđenim obeštećenjem Šabanu i Arifi Rizvanović obezbeđuje primerena satisfakcija za ono što su preživeli.

Osnovni sud u Podgorici je utvrdio da je država Crna Gora odgovorna jer nije preduzela nikakve mere da spreči nasilje nad Šabanom i Arifom Rizvanović te da im zbog toga duguje materijalno obeštećenje. FHP smatra da je sud u presudi propustio da utvrdi da se odgovornost države zasniva i na činjenici da su počinioci torture bili pripadnici rezervnog sastava VJ i da su istupali u ime države. Odgovornost države za akte službenih lica, propisana u Ustavu tadašnje Savezne Republike Jugoslavije (član 123) i Zakonu o obligacionim odnosima (član 172), predstavlja pravno i moralno ozbiljniji vid odgovornosti države, jer se u tom slučaju državi direktno pripisuju nezakoniti akti onih koji su postupali u njeno ime. Nasuprot tome, sud je u slučaju Šabana i Arife Rizvanović, utvrđujući odgovornost države jedino zbog nečinjenja i nesprečavanja akata nasilja, minimizirao odgovornost države, izjednačujući je sa situacijom kada država nadokandi štetu koja nastane kao propust u obezbeđivanju sportskih događaja, demonstracija i protesta (polupani izlozi, kante za otpatke, žardinjere itd.).

Uprkos manjkavosti presude, FHP se neće žaliti Višem sudu u Podgorici jer smatra da bi pokretanje drugostepenog postupka za Šabana i Arifu Rizvanović, koji će uskoro napuniti 90 godina, značio da pravdu na koju čekaju više od 17 godina verovatno neće ni doživeti. Zbog toga, FHP apeluje na Državno tužilaštvo Republike Crne Gore da se u interesu pravde i humanosti odreknu prava na žalbu u ovom slučaju te tako omoguće da  Šaban i Arifa Rizvanović što pre dođu do kakve takve satisfakcije za nepravdu koju su preživeli.

Činjenice slučaja:

Prema izjavi Šabana Rizvanovića, 22. februara 1993. godine, u njegovu porodičnu kuću u selu Čejrenci u kojoj je živeo sa suprugom Arifom, došli su pripadnici rezervnog sastava VJ iz Pljevalja Đoko Gogić, Radmilo Đuković, Slobodan Cvetković, Dragan Jelovac i Aco Malinić. Tom prilikom su ga izveli iz kuće i počeli su da ga ispituju da li pomaže i snabdeva hranom “Zelene beretke”. Iako im je odgovorio negativno, vojnici su počeli da ga tuku kundakom puške a zatim i puščanom cevi. Rizvanović je od udaraca ubrzo izgubio svest i jedino čega se seća je da ga je neko udario čizmom po leđima, dok je ležao oboren na zemlju. Kada se osvestio, hteo je da ustane i da se vrati u kuću, ali ga je Slobodan Cvetković nekoliko puta udario puščanom cevi u grudi. Kada su vojnici otišli, Šaban je ušao u kuću i tada video da je i njegova supruga Arifa pretučena i da leži u lokvi krvi bez svesti. Kada se povratila, Arifa je ispričala suprugu da ju je Radmilo Đuković uhvatio za glavu i njome udario o drveni okvir prozora. Šaban i Arifa Rizvanović su, u vreme kada se dogodio upad u njihovu kuću imali preko 70 godina.
Bukovica je područje koje se nalazi na severu Crne Gore u opštini Pljevlja, uz granicu sa Bosnom i Hercegovinom i obuhvata 37 sela, koja su do 1993. godine bila naseljena pretežno muslimanskim stanovništvom. Za vreme oružanog sukoba u Bosni i Hercegovini, na teritoriji Bukovice je boravio veliki broj rezervista VJ i MUP Crne Gore, koji su uz izgovor da traže nelegalno oružje, vršili torturu, pretrese, pljačke, maltretiranja i zlostavljanja bukovičkih Bošnjaka. Prema podacima FHP-a, sedam civila je ubijeno iz vatrenog oružja ili je podleglo ranama, nakon što su brutalno pretučeni: Šaćir Ramović, Omer Durak, Hajro Muslić, Ejub Muslić, Džafer Đogo, Latif Bangur i Hilmo Drkenda. Zbog straha za svoje živote, u periodu od početka oružanih sukoba u BiH do kraja 1992. godine, većina stanovnika Bukovice je napustila svoje domove, nakon čega im je imovina opljačkana i uništena.
Zbog zločina u Bukovici, Viši državni tužilac je, u decembru 2007. godine, pokrenuo istragu protiv bivših pripadnika rezervnog sastava VJ Radiše Đukovića, Radmila Đukovića, Slobodana Cvetkovića, Milorada Brkovića i Đoka Gogića kao i dvojice pripadnika rezervnog sastava MUP-a Republike Crne Gore Branimira Borovića i Slaviše Cvrkote. Istraga u kojoj je saslušano preko 30 svedoka okončana je u decembru 2008. godine ali od tada ni jedna optužnica nije podignuta.