Slučaj Ovčara: Suđenje je profesionalno ali je optužnica manjkava
Suđenje 17-orici pripadnika Teritorijalne odbrane (TO) Vukovar i dobrovoljačke jedinice „Leva Supoderica“ za ratni zločin protiv ratnih zarobljenika, pred Većem za ratne zločine Okružnog suda u Beogradu prati Regionalni tim posmatrača, koji su formirali Fond za humanitarno pravo (Srbija), Istraživačko-dokumentacioni centar, Sarajevo (BiH) i Centar za mir, nenasilje i ljudska prava, Osijek (Hrvatska).
Pored Regionalnog tima, suđenje prate i dva predstavnika nevladinih organizacija iz Hrvatske i jedan predstavnik nevladine organizacije iz Republike Srpske. Suđenje je, pred Većem u sastavu Veselin Krstajić (predsedavajući), sudija Gordana Božilović – Petrović i sudija Vinka Beraha – Nikićević, počelo 9. marta 2004. godine. U dosadašnjem toku suđenja održano je 38 sednica i saslušano 48 svedoka Tužilaštva i Odbrane, među kojima trojica svedoka iz Hrvatske, koji su preživeli zahvaljujući srpskim poznanicima koji su ih izveli iz zarobljeničkog centra na farmi „Ovčara“ i vratili u Vukovar. Optužnicu podržavaju dvojica svedoka saradnika, koji su svedočili i bili ispitivani na sednicama zatvorenim za javnost. Pred početak suđenja, jedan od optuženih je preminuo od posledica samoranjavanja, a protiv optuženog Milana Bulića, zbog nemogućnosti da prati suđenje usled teške bolesti, Sudsko veće je 27. januara 2005. razdvojilo postupak, a 15. marta ga pustilo da se brani sa slobode radi lečenja.
Prema oceni posmatrača Regionalnog tima za praćenje suđenja optužnicom se terete samo pripadnici TO i dobrovoljci, iako sprovedena istraga i izvedeni dokazi nedvosmisleno ukazuju na krivičnu odgovornost pojedinih visokih oficira bivše JNA, koji su se pred sudom pojavili u svojstvu svedoka. Uprkos ovoj ozbiljnoj primedbi na račun optužnice, Regionalni tim ističe da Sudsko veće vodi postupak profesionalno i u cilju utvrđivanja istine u pogledu individualne odgovornosti svakog optuženog i činjenica koje mogu da pomognu u identifikaciji žrtava.
Činjenice
Na osnovu iskaza svedoka i njihovih odgovora na pitanja predsednika Veća, tužioca, punomoćnika oštećenih i odbrane optuženih utvrđeno je da su tokom trajanja oružanih sukoba na široj teritoriji Vukovara, TO i dobrovoljačka jedinica „Leva supoderica“, bile pod komandom Gardijske brigade JNA. Takođe je utvrđeno da je komandant Gardijske brigade, pukovnik Mile Mrkšić, doneo odluku o predavanju hrvatskih zarobljenika iz bolnice, preostalih nakon izdvajanja grupe ranjenika i medicinskog osoblja, u nadležnost TO Vukovara. Ta odluka nije povučena, niti su preduzete mere obezbeđenja zarobljenika, nakon obaveštavanja komandanta Mrkšića da su životi zarobljenika, zatvorenih na farmi „Ovčara“ ugroženi. Svedoci, oficiri i pripadnici vojne policije 80. motorizovane brigade, izneli su u toku svog svedočenja da su vojni policajci uspeli da zaustave fizičko maltretiranje zarobljenika i da uvedu red u hangaru, kada su primili naredbu da se povuku sa «Ovčare».
Više svedoka, među njima nekoliko oficira 80. motorizovane brigade, potvrdilo je da su neposredno videli da pripadnici TO i dobrovoljci batinaju i pljačkaju zarobljenike. Ostalo je još uvek neutvrđeno da li su se pripadnici Vojne policije povukli sa „Ovčare“ pre ili nakon izvođenja prve grupe zarobljenika iz hangara radi odvođenja na streljanje, budući da je jedan pripadnik bivše JNA izneo da je prilikom napuštanja „Ovčare“ ispred hangara video parkiran traktor sa prikolicom, dok su svi ostali tvrdili da nije bilo traktora u vreme dok su oni obezbeđivali zarobljenike.
Iako je optužnica fokusirana na događaje na farmi „Ovčara“, svedok Optužbe, pukovnik Bogdan Vujić je detaljno opisao zlostavljanje i ubistva hrvatskih civila u sabirnom centru „Velepromet“, što je doprinelo da se razjasne događaji koji su prethodili streljanju zarobljenika na „Ovčari“. Pomenutim svedočenjem, ali i iskazima drugih oficira JNA, iznete su činjenice koje ukazuju i na krivičnu odgovornost pojedinih oficira, svedoka u postupku. Te činjenice svedoci su izneli i pred istražnim sudijom i tužiocem, što ponovo vraća pažnju na optužnicu kojom su zaobiđeni oficiri bivše JNA za koje ima ozbiljnih indicija da su krivično odgovorni.
Prema oceni Regionalnog tima, Tužilaštvo za ratne zločine Republike Srbije treba da pokaže da zastupa i štiti interes žrtava za istinom i pravdom. U ovom slučaju, čvrsto poverenje žrtava i javnosti u regionu Tužilaštvo može da stekne ako prestane da štiti JNA i pokrene istragu protiv oficira koji nisu odbili da sprovedu naredbu komandanta Gardijske brigade o povlačenju JNA u situaciji kada su životi zarobljenika bili ugroženi.
