Zona (ne)odgovornosti

U ponedeljak, 24. marta navršava se 15 godina od početka sistematske akcije etničkog čišćenja i nasilja nad kosovskim Albancima, sprovedene od strane oružanih snaga srpske vojske i policije tokom NATO intervencije na Saveznu Republiku Jugoslaviju (SRJ). Fond za humanitarno pravo (FHP) poziva institucije Republike Srbije da žrtvama zločina na Kosovu i njihovim porodicama obezbede pravdu, procesuiranjem svih odgovornih bez obzira na njihovu poziciju u vreme izvršenja zločina ili unutar današnje hijerarhije vlasti, ali i pružanjem pravedne satisfakcije za pretrpljenu patnju i stradanje.

Tokom dvoipomesečnih akcija srpskih snaga, ubijeno je i prisilno odvedeno preko 7.000 albanskih civila, dok je preko 800.000 njih deportovano. Do sada nije utvrđen broj osoba koje su bile izložene torturi i seksualnom zlostavljanju, a uništen je i opljačkan značajan deo imovine i religijskih objekata kosovskih Albanaca.

Zločini nad kosovskim Albancima bili su vršeni sistematski i svakodnevno. U samo jednom danu, 26. marta 1999. godine, u Maloj Kruši, Suvoj Reci, Landovici, Celini i drugim mestima ubijeno je skoro 700 civila. U masovnim egzekucijama ubijani su i žene, deca i starci. Njihova tela su spaljivana, bacana u bunare ili sklanjana na tajne lokacije. Najveća tajna masovna grobnica otkrivena je u proleće 2001. godine u beogradskom prigradskom naselju Batajnica. U njoj je pokopano preko 700 tela, mahom civila, među kojima je bilo 75 dece.

Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) je u osuđujućim presudama u predmetima Šainović i dr. i Đorđević utvrdio postojanje državnog plana čiji je cilj bio proterivanje značajnog broja kosovskih Albanaca, kako bi se obezbedila trajna srpska kontrola nad Kosovom. Postojanje plana utvrđeno je između ostalog i na osnovu primene jednoobrazne matrice zločina, nekažnjivosti za počinjene zločine i uništavanja ličnih dokumenata kosovskih Albanaca na prelazima prema Albaniji.

Suđenja pred sudovima u Srbiji još uvek ne odražavaju obim i karakter počinjenih zločina nad kosovskim Albancima. U postupcima pred specijalizovanim i sudovima opšte nadležnosti procesuirani su zločini u kojima je ubijeno samo oko 200 žrtava. Upadljiv je i izostanak procesuiranja visokopozicioniranih vojnih i policijskih oficira, u čijim je zonama odgovornosti ubijeno na hiljade albanskih civila ili čiji su potčinjeni sprovodili organizovane i koordinirane akcije proterivanja, ubistava, pljačke i skrivanja tela civila. Sa izuzetkom dvojice optuženih nižerangiranih vojnih oficira (predmeti Ćuška i Trnje) i jednog srednjerangiranog policijskog oficira koji je pravosnažno oslobođen (predmet Suva Reka), do sada su pred lice pravde izvedene samo osobe sa najnižeg nivoa vojne i policijske hijerarhije. Izostali su i postupci za najmasovnije zločine počinjene tokom kampanje vojnih i policijskih snaga Srbije u vreme NATO intervencije kao što su zločini u Meji, Korenici, Maloj i Velikoj Kruši, Pustom Selu i Celinama, u kojima je ubijeno preko 800 albanskih civila. Nije bilo nijednog suđenja za zločine počinjene tokom 1998. godine, u kojima je ubijeno oko 1.000 civila.

Interaktivna prezentacija FHP-a Zona (ne)odgovornosti rekonstruisaće vojnu i policijsku hijerarhiju u odnosu na pojedine zločine počinjene od strane srpskih snaga na Kosovu 1998. i 1999. godine. Rekonstrukcija vojnih i policijskih struktura, počev od direktnih počinilaca do policijskih i vojnih generala, zasniva se na izjavama preživelih, očevidaca, svedoka-insajdera, autentičnih vojnih i policijskih dokumenata, mapa, forenzičkih izveštaja i drugih dokumenata, koji su prikupljeni u okviru postupaka pred MKSJ kao i istraživačkim radom FHP i FHP Kosovo. Pored zločina na Kosovu, Zona (ne)odgovornosti će sadržati i analize koje se tiču zločina počinjenih u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini.