Izbeglice protiv države Srbije: Okružni sud u Beogradu uskratio pravičnu naknadu prinudno mobilisanim ljudima

Fond za humanitarno pravo (FHP) dobio je presudu Okružnog suda u Beogradu koja obavezuje državu Srbiju da osmorici srpskih izbeglica iz Bosne i Hrvatske isplati po 10.000 dinara kao naknadu za štetu koju su pretrpeli neosnovanim lišenjem slobode u julu 1995. godine i zadržavanjem u sabirnom centru u Sremskoj Mitrovici. Prema nalazu Okružnog suda činjenica da su sve izbeglice upućene na teritoriju gde se vodio oružani sukob, da su zarobljeni 5. avgusta 1995. godine i da su preživeli torturu u zatvoru u Bihaću, ne predstavlja osnov za novčanu naknadu jer “ne postoji uzročno-posledična veza” između štete koju su izbeglice pretrpele i nezakonitog postupanja organa Republike Srbije.

FHP smatra da je ovakvom presudom Okružni sud u Beogradu neopravdano oslobodio odgovornosti državu Srbiju za bolove i poniženje koje su izbeglice doživele nakon što ih je MUP Srbije predao organima tadašnje Republike Srpske Krajine, i time im uskratio pravičnu naknadu za štetu koja im je naneta.

FHP je 11. aprila 1996 godine u ime Steve Bolića, Slobodana Srdića, Momčila Zavišića, Cvijana Đokića, Borisa Dronjka, Milete Đukića, Aleksandra Đurakovića i Momčila Damnjanovića podneo tužbe tražeći od države novčano obeštećenje za pretrpljene duševne i fizičke bolove koje su im naneli organi Republike Srbije. Sudsko veće Prvog opštinskog suda, kojim je predsedavao sudija Vojkan Simić, presudilo je 20. decembra 1996. godine da se izbeglicama na ime naknade štete isplati po 120.000 dinara jer je utvrdilo da su organi Republike Srbije povredili njihova osnovna ljudska prava i slobode. U obrazloženju te presude sud se prvi put u jugoslovenskoj sudskoj praksi pozvao na jedan međunarodni dokument, Konvenciju o statusu izbeglica i njen Protokol.

Republika Srbija je uložila žalbu na tu presudu i 15. oktobra 1997. godine Okružni sud u Beogradu preinačio je prvostepenu presudu dosuđujući da Republika Srbija izbeglicama isplati po 10.000 dinara. Republika Srbija i zastupnici izbeglica, advokati FHP zatražili su od Vrhovnog suda Srbije reviziju te presude. Vrhovni sud je 24. septembra 1998. godine uvažio zahtev za reviziju i vratio predmet Prvom opštinskom sudu na ponovno razmatranje.

Veće Prvog opštinskog suda, kojim je ponovo predsedavao sudija Vojkan Simić, donelo je istovetnu presudu 10. decembra 1998. godine i naložilo državi Srbiji da izbeglicama isplati po 120.000 dinara. Republika Srbija je ponovo uložila žalbu, a Okružni sud u Beogradu o njoj nije odlučivao skoro dve godine. Tek početkom septembra 2000. godine Sudsko veće Okružnog suda koje su činile Ljiljana Janeckov, Tatjana Lazarević-Kecman i Gordana Todorović, jednoglasno donosi presudu da se izbeglicama dodeli samo po 10.000 dinara sa obrazloženjem da su organi Republike Srbije odgovorni samo za patnje izbeglica koje su im naneli do prelaska granice SRJ kada su ih predali vojnim organima tadašnje Republike Srpske Krajine.

Činjenični opis slučaja

Okružni sud u Beogradu utvrdio je činjenice da su se osmorica izbeglica došle u Srbiju tokom 1991, 1992. i 1993. godine i da su prijavili svoja prebivališta u mestima u kojima su se naselili. Sud je utvrdio da su pripadnici MUP-a Srbije uhapsile izbeglice “iako protiv njih u tom trenutku nije vođen bilo kakav postupak”. Zatim su ih pod pretnjom oružja odveli u sabirni centar u Sremskoj Mitrovici gde su ih predali “pripadnicima vojske i policije bivše RSK koji su ih tom prilikom mobilisali radi učestvovanja u ratnim operacijama u Hrvatskoj”. Sud je, takođe, utvrdio i da je policija Srbije “obezbeđivala prilaz sabirnom centru” i da su “unutar kruga red održavali pripadnici milicije RSK i paravojnih formacija koji su se isticali svojom brutalnošću”. Okružni sud je konstatovao i da su pripadnici milicije MUP-a Srbije i RSK odveli izbeglice do graničnog prelaza u Rači da bi zatim bili “raspoređeni u vojne jedinice i uzeli učešće u ratnim operacijama”. Sud je utvrdio i činjenicu “da su svi zarobljeni” i da su “preživeli torturu u kasarni u Bihaću”.

Okružni sud je, međutim, procenio da je novčana naknada od po 120.000 dinara koju je izbeglicama dodelio Prvi opštinski sud previsoka, sa obrazloženjem da je “lišenje slobode do prelaska granice trajalo kratko, kao i intenzitet bolova”.